Een flowchart of stroomschema is een schematische voorstelling van een proces, waarin de procesloop wordt weergegeven met pijlen en symbolen. Een proces heeft een duidelijke start (de ‘trigger’) en leidt in een aantal opeenvolgende stappen (de activiteiten) tot een vooraf gedefinieerd resultaat.
Denk bijvoorbeeld aan de klant die een prijsaanvraag doet, waarna in een aantal stappen – door verschillende medewerkers en afdelingen – een offerte wordt berekend, opgesteld, gecontroleerd en uitgebracht. Het resultaat is in dat geval een aantoonbaar correcte offerte.
Er zijn verschillende manieren om flowcharts te tekenen: er bestaan geen vaste regels. Wel is er een ISO norm voor de te gebruiken symbolen (ISO 5807), al wordt hier in de praktijk geregeld van afgeweken. De meeste tekstverwerkings- en spreadsheetprogramma’s bieden de mogelijkheid om deze gestandaardiseerde symbolen te tekenen.
Veel organisaties hanteren vaste interne tekenregels voor het gebruik van flowcharts. De flowchart in het voorbeeld is bijvoorbeeld gemaakt op basis van de volgende regels:
- Een proces heeft een begin en een einde. Deze geven we aan met een start- en een stopsymbool.
- Daartussen wordt een aantal activiteiten uitgevoerd en kan de procesloop veranderen op basis van keuzes die worden gemaakt. De procesloop wordt in de middelste kolom van boven naar beneden weergegeven.
- Voor controleactiviteiten gebruiken we hetzelfde symbool als voor uitvoerende activiteiten.
- Activiteiten krijgen input vanuit andere processen in de vorm van (analoge of digitale) documenten en/of registraties (gegevensverzamelingen).
- De drie kolommen geven de stroom van supplier – input – process – output – customer (SIPOC), weer. De input en herkomst daarvan staat in de linkerkolom weergegeven. De activiteiten van het proces leveren output aan interne en externe klanten, ook in de vorm van documenten en registraties. De informatiestroom loopt dus van links naar rechts.
- Voor zowel een analoog (bv. papieren formulier) als digitaal document (bv. email gebruiken we hetzelfde documentsymbool. Voor een gegevensverzameling gebruiken we altijd het symbool voor een database (gegevensverzameling), waarbij het niet uitmaakt of dit een papieren informatieverzameling – zoals een dossiermap – of een digitale informatieverzameling zoals een netwerklocatie of database betreft.
- In plaats van een teruglopende pijl, kan ook een cirkelvormig verwijssymbool worden gebruikt. De twee cirkels in het voorbeeld hebben dezelfde functie als de teruglopende pijl, maar bieden een wat rustiger beeld; vooral als er in een schema veel pijlen nodig zijn die elkaar kruisen of op een andere bladzijde verder gaan.
- Wordt de flowchart te lang, vervang het ‘stop’ symbool dan door een verwijzing naar de pagina waar het schema doorloopt. Op deze gekoppelde pagina begin je met een verwijzing naar de voorgaande pagina.
Controleer na het beschrijven van een proces met een flowchart of je alle stappen, keuzes en controles hebt benoemd. Een proces doorloopt in veel gevallen – maar niet altijd – een PDCA cyclus.
- Plan: De procedure begint met een aantal voorbereidende activiteiten: de momenten waarop een proces moet starten worden gepland en/of de activiteiten zelf worden gepland, waarna de uitvoering start
- Do: Na de planning volgen de activiteiten die nodig zijn om tot het procesresultaat te komen.
- Check: Waar nodig zijn vaste controles ingelast waarmee wordt gecontroleerd of het proces naar wens verloopt en of documenten en/of producten aan de gestelde eisen voldoen. Dit kunnen tussencontroles zijn (Do en Check activiteiten wisselen elkaar dan af) of eindcontroles.
- Act: Voldoet de uitvoering of het resultaat niet aan de eisen, dan geeft de flowchart aan welke stappen opnieuw moeten worden doorlopen, of wie moet worden geraadpleegd of bevoegd is van de werkwijze af te wijken. Veelal leidt dit tot rapportage- en evaluatieactiviteiten aan het einde van de flowchart.
Meer weten over het modelleren en vastleggen van processen? Lees de andere post over dit onderwerp: proceshiërarchie, procesketen en -cluster, procesbeschrijving, procedure, flowchart en SIPOC.
Kwaliteitsmanagement
‘Kwaliteitsmanagement’ is een praktijkgericht boek dat studenten leert hoe zij zelf de eerste stappen kunnen zetten in het traject van kwaliteitszorg binnen een organisatie. Een onderwerp dat steeds belangrijker wordt in een tijd waarin organisaties niet alleen meer kunnen concurreren op prijs of product maar ook aandacht moeten schenken aan
Managen van processen
‘Management van processen’ is een nuttig en praktisch boek voor iedereen die zich in het fenomeen van processen wil verdiepen. Bijvoorbeeld om algemene bedrijfskundige kennis te vergaren, om zich kwaliteitsmanagement eigen te maken of om beter te begrijpen wat procesmanagement inhoudt. Het organiseren staat centraal, niet de organisatie of de
Horizontaal organiseren
Renco Bakker en Teun Hardjono leggen in dit boek verbanden tussen onderwerpen als functiedenken, procesmanagement, kwaliteit en procesgericht werken, Six Sigma, lean management, verkokering, horizontalisering, sociale dynamiek en dienend leiderschap. Ze laten zien wat procesgericht werken kan opleveren: een gestroomlijnde operatie, goed functionerende procesteams, een geïntegreerde procesarchitectuur, krachtige sociale netwerken